NRC: Hoe moet het dan wel, als (witte) man?

Het is geen makkelijke tijd om een man te zijn. Het tijdperk-Trump, de #MeToo-onthullingen en nu Poetin, die de terugkeer naar een onvrije patriarchale samenleving probeert te forceren. Hoe verhoud je je als gewone man tegen dergelijke ‘mannelijke’ wandaden? Kun je vandaag de dag nog wel deugen als man? Volgens Ebele Wybenga wel, journalist bij het NRC. Probeer een goed voorbeeld te zijn, in plaats van een held.

Giftige mannelijkheid

De toon van de strijd tegen giftige mannelijkheid – toxic masculinity – is zo fel dat sommige mannen elkaar huilend in ‘mannencirkels’ in de armen vallen, stond in een reportage in de Volkskrant. Ze weten zich geen raad met de eisen en verwachtingen van deze tijd. Giftige mannelijkheid staat voor eigenschappen waarmee mannen hun omgeving en zichzelf beschadigen. The New York Times noemde als belangrijkste eigenschappen: het onderdrukken van emoties, het gevoel een façade van hardheid in stand te moeten houden en een fixatie op geweld of agressie als middel om macht te verwerven. In combinatie met macht vormt deze cocktail een recept voor misbruik, bij machteloosheid een recept voor agressie.

‘Alle helden zijn mannen’

‘Niet alle mannen zijn zo’ is vaak de eerste reactie wanneer giftige mannelijkheid van stal gehaald wordt. Sander Schimmelpenninck pleitte in de Volkskrant voor “het terugveroveren van eer, trots en mannelijkheid op de klasse der proletenpopulisten”. Niet alleen vrijwel alle boeven, maar ook vrijwel alle helden zijn mannen, schrijft hij en noemt de Oekraïense president Zelensky als voorbeeld.

Volgens Wybenga lijkt de drang een ‘held’ te willen zijn een van de oorzaken van zinloze agressie. Hij noemt als voorbeeld de klap die acteur Will Smith uitdeelde aan Oscar-presentator Chris Rock: een uit misplaatste ridderlijkheid geboren overreactie op een lullig grapje van de komiek over zijn vrouw. Een werkelijke held, zoals Zelensky, is dat tegen wil en dank.

Masculiene onzekerheid

‘Giftige’ mannelijkheid is een veroordelend frame. Het leidt tot het misverstand dat deze eigenschappen vastgeklonken zitten aan de mannelijke sekse. Dat het gaat om inherente achterlijkheid, ingebakken in het Y-chromosoom, in plaats van dat het aangeleerd gedrag is.
Wybenga noemt een ander concept, als begin van een verklaring. Precarious manhood: masculiene onzekerheid. De Amerikaanse psychologen Joseph Vandello en Jennifer Bosson beweren dat mannen mannelijkheid zien als iets wat je moet bewijzen of verdienen, iets dus wat je zomaar kunt verliezen. Voldoen ze niet aan de cultureel dominante mannelijkheidsnorm, dan ervaren mannen angst en stress.

Andere rolmodellen

Moderne mannen zijn in de war over hoe ze zich moeten gedragen, schrijft de Britse kunstenaar en tv-maker Grayson Perry in zijn boek Mannen (2017). Perry hoopt op een nieuwe definitie van mannelijkheid die leidt tot “minder kans op oorlog, meer aandacht voor de zwakkeren, minder obsessie met rijkdom en meer aandacht voor goede relaties”.

Er is een schreeuwende behoefte aan mannelijke rolmodellen die hun maatschappelijke positie niet te danken hebben aan het winnen van gevechten, het veroveren van vrouwen en de jacht op status. Perry raadt aan deze rolmodellen in huis, te zoeken. Bij goede vaders bijvoorbeeld. Mannen die over hun gevoelens praten, kunnen hun verhouding tot geweld, prestaties en macht veranderen, aldus Perry. Betrokken vaderschap leidt tot een samenleving waarin iedereen wint.

Wybenga concludeert dat mannen zich moeten aanpassen aan een nieuwe realiteit. De enige houding die mannen helpt is die nieuwe realiteit als een kans te zien in plaats van een verlies.